طرح توجیهی پرورش و نگهداری زنبور عسل

 

 

 

زنبور عسل امروزه در تمام نقاط دنیا به جز مناطق قطبی زندگی می کند. تا قرن شانزده میلادی زنبور عسل منحصر به دنیای قدیم یعنی آسیا، آفریقا و اروپا بوده است. اولین فسیل زنبور از درون صمغ های بالتیک به دست آمده که حدود ۴۰ میلیون سال عمر دارد. زنبور عسل از قسمت گرمسیری و نیم گرمسیری آفریقا منشاء گرفته و سپس به اروپا و شرق آسیا گسترش یافته است.
از قرن ها پیش زنبور عسل در شکاف کوه ها و تنه خالی درختان و مکان های مناسب دیگر لانه می گزیده است. بشر برای استفاده از عسل زنبوران با روش های بسیار ابتدایی زنبور را از لانه اش بیرون رانده، عسل و موم را مورد استفاده قرار می داده است. امروزه در بعضی از نقاط دنیا منجمله ایران (به خصوص شمال ایران) استفاده از کندوهای طبیعی متداول و معمول می باشد. بشر به مرور زمان دانست که باید برای بهره برداری بهتر و بیشتر، کندوهای طبیعی را از نقاط مختلف جمع کرده و در یک محل از آن ها مواظبت و نگهداری کند. در بعضی دیگر از نقاط دنیا موفق به ساختن کندو شده و زنبورها را در داخل کندوهای ابتدایی نگهداری می کردند. نوع کندوهای ابتدایی بسته به شرایط محیطی منطقه و نوع مواد اولیه موجود و مهاجرت سکنه ی آن ناحیه فرق می کرد. در نقاط جنگلی دنیا زنبور عسل را در لانه ی طبیعی خود یعنی تنه درخت نگهداری می کردند. افراد بومی محل برای سهولت در امر مواظبت و برداشت، تنه درخت حاوی زنبور را از بقیه درخت جدا کرده و با پوشانیدن سروته آن تعدادی از آنها را در کنار هم قرار می دادند. کندوهای تنه ی درختی را می توان به صورت افقی یا عمودی قرار داد.

 

 

در نقاط دیگر دنیا که فاقد جنگل بودند، اولین نوع کندو، کندوهای گلی بودند که به صورت خام یا پخته (سفال) مورد استفاده قرار می گرفتند. امروزه در بعضی از نقاط خاورمیانه و منجمله ایران (فارس، کردستان، لرستان) استفاده از کندوهای گلی و سفالی متداول می باشد.

 

از مصر قدیم برای پرورش زنبور عسل از لوله های استوانه ای سفالی استفاده می کردند. مصریان قدیم حتی زنبورداری مهاجرتی داشتند و زنبورهای خود را در مسیر رود نیل تغییر مکان داده و از حداکثر نباتات استفاده می کردند. نوع دیگر کندو، کندوهای بافتنی بودند که از الیاف و ترکه های نباتات ساخته می شدند، این نوع کندوها شاید اولین بار از یونان گزارش شده اند. کندوهای بافتنی ترکه ای در اغلب استان های ایران (آذربایجان، کردستان و استان فارس) متداول بوده و به اشکال و اندازه های مختلف ساخته می شوند.
برای محافظت زنبوران عسل از عوامل خارجی، روی این نوع کندوها را با خاک رس و تپاله گاو گل اندود می کنند.
کندوهای ابتدایی ضمن دارا بودن خصائص لازم یک کندو و محافظت زنبوران در مقابل عوامل نامساعد طبیعی مانند باد، باران و حرارت های بالا و پایین، بسیار کم حجم بوده و محصول کمی تولید می کنند. برای به دست آوردن عسل و موم چنین کندوهایی زنبورها را با دود دادن و یا آتش زدن، خارج کرده و عسل و موم آن را استخراج می کنند. چون در این کندو قاب موجود نیست شان ها به طور طبیعی به بدنه ی کندو چسبیده و برای استخراج عسل هر سال باید مقداری از شان های قسمت عقب کندو را برداشت و عسل را استخراج و موم را به مصرف مقتضی رسانید.
تا قبل از قرن شانزده میلادی هیچ تحولی در صنعت پرورش زنبور عسل صورت نگرفت و از نظر بیولوژیکی هیچ اطلاعی درباره نحوه زندگی و فعالیت های آن در دسترس نبوده است. پس از قرن شانزدهم یعنی در بین سال های ۱۵۰۰ تا ۱۸۵۱ میلادی سه واقعه ی مهم جدا از هم در تاریخ زنبورداری جهان اتفاق افتاد که سبب تحولی بزرگ در امر پرورش زنبور عسل گردید.

در سال ۱۵۸۶ میلادی برای اولین بار در اسپانیا مشخص شد که ملکه ی زنبور عسل، ماده بوده و تخم های داخل کندو توسط او گذارده می شود و او مادر همه ی زنبورهای داخل کندو می باشد.
در سال ۱۶۰۹، بوتلر محقق انگلیسی در کتابش به نام Femine Monarchie نرها را در کندو مشخص کرد. سپس مشخص شد که زنبوران کارگر همگی ماده هستند. در سال های بعد جفت گیری ملکه با نرها، تولید موم و گرده افشانی گل ها توسط زنبوران عسل مشخص گردیدند.

مرجع: حاجی شریفی،احمد(عطار اصفهانی).دایره المعارف عسل درمانی ایران.زنبورداری و تولید عسل ها،معجزات عسل بر درمان بیماریها،صفحه ۴۰

 

 

در زیر دو طرح توجیهی پرورش زنبور عسل برای علاقمندان واقعی قرار داده ایم،امید است مفید فایده واقع شود.

 

 

     طرح توجیهی پرورش و نگهداری زنبور عسل  ۱۰۰۰ کندو

 

 

     طرح توجیهی پرورش و نگهداری زنبور عسل  ۱۲۵۰ کندو